Francoren heriotzak, 1975ean, Trantsizioaren aldia ireki zuen sinbolikoki. Hala ere, diktadura bukatzeko gogoa hamarkada batzuk lehenago ernatu zen gizartean. Aldaketa handietarako gogoa sakon errotu zen herritarren eguneroko bizitzan, eta gizartea mobilizatzen hasi zen, eskubide politikoez gain, lan eta hizkuntza eskubideak aldarrikatzeko, edo auzoetako azpiegiturak hobetzeko eskatzeko. Erregimenaren liberalizazio ekonomikoaren ondorioz eta Nafarroako industrializazio fase berriaren eraginez, langile klase gazte bat sortu zen eta, harekin batera, elkarte antifrankisten sare bat ere, Frantziako 68ko Maiatzaren eraginez erradikalizatua eta batzarretan antolatzen zena. Errepresio frankistak, gero eta modu selektiboagoan jokatuz, baina krudeltasun berarekin, aldaketa seinale horien kontra egin zuen, diktadorea hil ondoren ere. Eta horixe izan zen Trantsizioak hartuko zuen norabidea: herritarren askatasun nahiak talka egin zuen erregimenaren inertziekin eta bizirauteko temarekin.

1936tik hasita, Nafarroak errepresio gogorra pairatu zuen. Frankismoaren errepresioak 3500 biktima baino gehiago utzi zituen. Diktadurak, gainera, aniztasun politikoa debekatu zuen, oposizioa ezabatu, eskubideak eten, eta herritarrak jazarri eta zelatatu egin zituen. Hori guztia salbuespen egoerekin indartu zen, eta hala jarraitu zuen Franco hil ondoren ere. ETAko eta FRAPeko militanteen 1975eko fusilamenduak edo, besteak beste, José Luis Cano, Germán Rodríguez edo Gladys del Estal herritarren erahilketek argi erakusten dute autoritateek norainoko ahaleginak egin zituzten egoera sozialaren kontrola ez galtzeko, eta agerian uzten dute Estatuko aparatuek bere horretan jarraitu zutela demokraziarako trantsizioan.

Frankismoaren aurkako erresistentzia ez zen beti publikoa izan, eta ez zuen ekintza kolektibo handirik garatu. 70eko hamarkadara arte, askotan, erantzun politikoa eta disidentzia kulturala –euskara ikastea kasu– intimitatean gorde ziren eta isilpean transmititu, erregimenak baimendutako elkarte kultural edo katolikoetan. Horrela berrantolatu ziren oinarriak talde euskaltzale berriak sortzeko, bai eta euskal talde nazionalistak eta ezkerreko talde iraultzaileak sortzeko ere. CCOO sindikatua eta ORTren Nafarroako atala, adibidez, Iruñeko Kale Nagusiko Andre Mariarenganako zentroan egindako bileretan antolatu ziren.

1960ra arte, Nafarroa nekazaritza eta emigrazio lurra zen. Egonkortze eta garapen planek (1958-1975) autarkia ekonomikoaren dinamikak aldatu zituzten, eta Nafarroan ere eragina izan zuten. Garai hartako Diputazioak, Félix Huarte buru zuela, industria plan berriak bultzatu zituen (Industria Sustatzeko Programa; 18 industrialderen sorrera). Horrekin batera, lanbide eskolak eta Nafarroako Unibertsitatearen ofizialtasuna ere sustatu ziren. 1964rako, industria jarduera nagusituko zen, eta harekin batera sortuko zen langile klase berri bat, Espainia hego-erdialdetik eta Nafarroako landa eremuetatik etorritako jendearekin. Eskolatzeak, etxebizitza eskuratzeak eta aisialdi eta kontsumo modernoek langile klasea gizarteratzen lagundu zuten, eta haien estatusa igo egin zen, klase ertain berri baten pareko bilakatuz.

1964an, langileen mugimendua berriz ere kalera atera zen Iruñean, Maiatzaren 1a ospatzeko. Hiru urte geroago, poliziak gogor zapaldu zuen Aberri Egunaren ospakizuna. Soldatak eta lan baldintzak hobetzea, askatasun politikoak, amnistia, euskal nazioaren aldarrikapena edo iraultza; horiexek izan ziren hurrengo hamarkadaren hasierako gatazken aldarriak. Mobilizazio sozialak (grebak eginez, besteak beste, Authi, Eaton edo Motor Ibérica industrietan) maila gorena jo zuen Burgosko Prozesuaren garaian, 1974ko abenduaren 11ko greban eta Potasas enpresako langileek 1975eko urtarrilean meatzeetan egindako itxialdian. Garai hori markatu zuten, orobat, ETAren eta ezker iraultzaileko taldeen ekintza ugariek eta erregimenaren errepresio gogorrak, zeinak salbuespen egoera gehiago dekretatuko baitzituen.